Autyzm i jego niebieskie odcienie
Przez wiele lat autyzm kojarzył się głównie z innością, z problemem. Osobom w spektrum często towarzyszy wrażliwość sensoryczna, trudność w nawiązywaniu relacji społecznych oraz szereg innych symptomów, które powodują stopniowe wycofanie z życia społecznego. Obecnie zmienia się postrzeganie i definiowanie spektrum – z atypowości na neuroróżnorodność. Taka idea pozwala zrozumieć pełnię autyzmu oraz innych zaburzeń neurorozwojowych. Dzień autyzmu ma na celu właśnie edukowanie – po to, by nie osądzać i etykietować konkretnym rozpoznaniem klinicznych, a wskazywać po prostu pewne cechy, które mogą stać się kompetencją. W Polsce i na całym świecie działają organizacje, które pomagają w znalezieniu pracy osobom z ASD – biorą pod uwagę cechy osobowości, zainteresowania – i poszukują miejsc, gdzie autyści mogą wykorzystać swój potencjał.
Genialny, ale wykluczony
Spektrum autyzmu stało się „popularne” – m.in. z powodu mediów. Jednak w tych przekazach nie zawsze znajdziemy ziarno prawdy. Osoby w spektrum niekoniecznie są wycofane ze społeczeństwa, lub aspołeczne i wybitnie zdolne. Sawanci – bo o nich mowa – stanowią jedynie około jednego procenta osób z diagnozą ASD. Natomiast warto pamiętać, że w spektrum znajdują się również osoby z bardzo poważnymi trudnościami, często nawet nie mogące samodzielnie funkcjonować. Spektrum to słowo, które całkowicie oddaje sens i zakres cech i specyficznych trudności. „Szufladkowanie” i generalizowanie zachowań osób z ASD może jedynie powodować brak zrozumienia potrzeb i stereotypowe podejście do diagnozy spektrum.
Jak diagnozować różnorodność?
Diagnoza spektrum autyzmu wymaga dużego doświadczenia, a raczej… znajomości osób autystycznych. Jak płatki śniegu – każda z nich jest inna oraz w inny sposób może przeżywać i okazywać trudności. Zaburzenie to jest na tyle specyficzne, że wymaga nieco innego podejścia diagnostycznego w stosunku do chłopców i dziewcząt, ale również – dzieci i dorosłych. Diagnoza, która jest wystandaryzowana najczęściej obejmuje test ADOS-2 - jest to międzynarodowe narzędzie, zaprojektowane głównie z potrzeby ujednolicenia sposobów obserwacji i oceny trudnych zachowań.
Na niebiesko dla autyzmu
Spektrum autyzmu nie jest czarno-białe, spektrum to wiele odcieni niebieskiego. Dlaczego? Niebieski jest uznawany za najgłębszy z kolorów, rozpływający się w nieskończoności horyzontu. Jako barwa najczystsza i najzimniejsza zarazem staje się najbardziej odrealnioną ze wszystkich barw. Pewnie dlatego kojarzył się z autyzmem i powszechnie jest uznany za symboliczny kolor spektrum autyzmu.
* Autorka Ewa Bensz-Smagała – psycholog dziecięcy, terapeuta i diagnosta spektrum autyzmu. Swoją pracę poświęca głównie terapii dzieci i młodzieży, pracuje w nurcie poznawczo-behawioralnym oraz systemowym. Jest diagnostą autyzmu ADOS-2, autorka bezpłatnych poradników dla rodziców i nauczycieli na temat spektrum autyzmu, prowadzi bloga Lucky Mind poświęconego terapii, nauce i pracy z dziećmi.