Silesia Dzieci

Szkolne lata są okresem intensywnego rozwoju społecznego i emocjonalnego. Trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji często są typowym przejawem okresu rozwojowego, jednak akty agresji – psychicznej bądź fizycznej – mogą świadczyć o nieprawidłowo rozwijającej się osobowości i zaburzeniach zachowania.

Modelowanie agresji

Przemoc rówieśnicza to złożony problem, którego źródła można znaleźć w różnych obszarach. Jednym z kluczowych czynników wpływających na pojawianie się agresji między dziećmi są interakcje społeczne oraz otoczenie, w którym się rozwijają. Badania naukowe nad tym zjawiskiem, takie jak prace Alberta Bandury, wykazują, że agresywne zachowania dzieci często wynikają z obserwacji i naśladowania agresji w najbliższym otoczeniu. To zjawisko, znane jako modelowanie agresji, może mieć znaczący wpływ na zachowanie dzieci i prowadzić do eskalacji przemocy rówieśniczej. Ponadto, modelowanie agresji może być dodatkowo wzmacniane przez inne czynniki, takie jak niskie poczucie własnej wartości, trudności w radzeniu sobie z emocjami czy stres.

Przyczyny agresji i przemocy rówieśniczej

Wśród najczęstszych przyczyn przemocy pojawia się brak umiejętności rozwiązywania konfliktów - dzieci mogą używać agresji jako sposobu radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Kolejnym powodem agresji może być niskie poczucie empatii, czyli brak zrozumienia dla uczuć innych dzieci. Czasem przemoc rówieśnicza wynika z chęci dostosowania się do grupy rówieśniczej lub bycia akceptowanym przez nią. Dużą rolę odgrywają także nieodpowiednie wzorce rodzicielskie - dzieci, które wychowują się w rodzinach, w których przemoc jest tolerowana lub stosowana, mogą wykazywać agresywne zachowania. Współczesne oblicze przemocy to także bullying online, czyli nękanie w sieci. Cyfrowa przemoc rówieśnicza może prowadzić do poważnych konsekwencji emocjonalnych, a z czasem eskalować także jako agresja bezpośrednia w szkole.

Jak rozpoznać, że dziecko doświadcza przemocy rówieśniczej?

Rozpoznanie, że dziecko jest ofiarą przemocy rówieśniczej, może być trudne, ponieważ dzieci często ukrywają swoje doświadczenia ze strachu przed represjami lub ze wstydu. To, co powinno wzbudzić naszą czujność, to na pewno zmiany w zachowaniu. Jeśli dziecko nagle staje się zamknięte w sobie, wycofane lub zaczyna przejawiać agresję, może być sygnałem, że coś jest nie tak. Podobnie jak, gdy pojawi się nagły spadek osiągnięć szkolnych, problemy z koncentracją, niechęć do chodzenia do szkoły, unikanie kontaktów z rówieśnikami oraz aktywności pozaszkolnych. Zmiany fizyczne - siniaki, zadrapania lub inne obrażenia, których dziecko nie może racjonalnie wytłumaczy, to również informacja dla nas, że coś dzieje się niedobrego.

Jak pomóc dziecku doświadczającemu przemocy rówieśniczej?

Jeśli podejrzewamy, że nasze dziecko doświadcza przemocy rówieśniczej musimy podjąć pewne kroki. Najważniejsza jest rozmowa. Można zadać pytanie o doświadczenia i uczucia dziecka. Trzeba to robić delikatnie, z wyczuciem. Nie można zadawać zbyt wielu pytań, szczególnie jeśli widzimy, że dziecko coraz bardziej zamyka się w sobie. Czasem zamiast pytać, możemy nazwać to, co widzimy i opowiedzieć o swoich uczuciach, np. „Widzę że ostatnio chodzisz smutny, martwi mnie to. Pamiętaj, że zawsze możesz ze mną porozmawiać. Postaram się ciebie zrozumieć i ci pomóc”. Drugą ważną rzeczą jest komunikacja z nauczycielami i pracownikami szkoły (w tym pedagogiem i psychologiem szkolnym), by omówić sytuację i znaleźć rozwiązania. Warto pamiętać o wsparciu psychologicznym. Psychoterapia może pomóc dziecku radzić sobie ze stresem i emocjonalnymi skutkami przemocy. Poza tym czasem łatwiej dziecku porozmawiać z inną osobą dorosłą, spoza rodziny. To, co możemy zrobić już teraz, to uczyć dzieci, jak rozpoznawać i reagować na przemoc rówieśniczą oraz jak szanować innych.

*Autorka artykułu jest psychologiem dziecięcym, terapeutą, właścicielem szkoły Lucky Mind.